Beelden van Van Gogh (iconen uit de kunstgeschiedenis) gereproduceerd in de hedendaagse kunst, maar op totaal andere wijze en met een compleet andere betekenis. Dat laat de tentoonstelling ‘Naar Van Gogh’ zien aan de hand van het werk van zes uiteenlopende (inter)nationale kunstenaars. De expositie in het Zundertse Vincent van GoghHuis prikkelt de zintuigen. Niets is wat het lijkt. Met werk van Suat Ogüt, Matthew Day Jackson, Raul Ortega Ayala, Niek Hendrix, Stijn Peeters en Vik Muniz. Te zien van 3 juni 2018 tot en met 6 januari 2019.
Wie de expositie in het Van GoghHuis bezoekt, denkt in eerste instantie werken van Van Gogh te zien. Het zijn echter allemaal hernemingen van Van Goghs door hedendaagse kunstenaars, die zodoende Van Gogh actualiseren. Hun manipulaties zetten de kijker bewust op het verkeerde been. Zo toont Suat Ogüt (Turkije, 1986) in de reeks ‘Van Gogh Museum/Collection of Missing Titles’ vijf schilderijen van Van Gogh die verloren zijn geraakt door brand tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er zijn van deze werken echter wel zwart-wit foto’s bewaard gebleven. Om deze verdwenen schatten uit de kunstgeschiedenis weer zichtbaar te maken voor het publiek heeft Ogüt ze in grijstinten nageschilderd. De wand waarop ze worden gepresenteerd is ook grijs, waardoor het historische karakter wordt geaccentueerd. De installatie in de ruimte is een exacte kopie van de expositieruimte in het Amsterdamse Van Gogh Museum.
Uit dezelfde reeks verloren Van Goghs, maar op heel andere wijze uitgewerkt zijn de werken van Matthew Day Jackson (USA, 1974). Hij heeft het werk van Van Gogh dat tijdens Wereldoorlog II is verbrand ruimtelijk nagemaakt als object in de verstilling van het moment van verbranding tot verkoling. In het zwartgeblakerde hout is het reliëf van de voorstelling ‘Het park in Arles met de ingang gezien door de bomen’ scherp afgetekend.
Een ander stuk, dat eveneens een verdwenen Van Gogh laat zien, is van Raul Ortega Ayala (Mexico, 1973), Still Life with Meadow Flowers and Roses (After Vincent van Gogh). Hij onthult in dit werk de onderschildering van een bloemstuk van Van Gogh uit de collectie van het Kröller Müller Museum: twee worstelaars geschilderd op de academie in Antwerpen. Dit werk maakt deel uit van de serie From the Pit of Et Cetera, waarmee Ortega Ayala ingaat op Social Amnesia (naar de Amerikaanse historicus Russell Jacoby). Voor de totstandkoming van dit werk maakte de kunstenaar gebruik van een röntgenopname uit het archief van het museum om het ‘onbekende schilderij’ weer poignant zichtbaar te maken.
Stijn Peeters (Nederland, 1957) heeft in december 2017 deelgenomen aan het Van Gogh AiR programma. In het gastatelier in Zundert heeft hij met grafische technieken reproducties vervaardigd naar werken van Van Gogh. Peeters heeft gekozen voor afbeeldingen waarin Vincents mededogen voor de lijdende mens centraal staat. Het zijn spitters, houtdragers en zakkendragende mijnwerkersvrouwen (‘The bearers of the burden’). Vervolgens heeft hij de personages van Van Gogh omgevormd tot hedendaagse asielzoekers die (ook vaak zwaar bepakt) tegenwoordig ons landschap kleuren en mededogen behoeven. Aan de hand van deze serie brengt Peeters een speciaal nummer uit van zijn eigen kunsttijdschrift Ezel. Deze publicatie zal gepresenteerd worden bij gelegenheid van deze tentoonstelling.
Niek Hendrix (Nederland, 1985) vervaardigde onder andere een ongefixeerde reproductie van een kindertekening van Van Gogh in houtskool, voor de collectie van het Van GoghHuis. De vergankelijkheid van een dergelijk jeugdwerk (dat zich tot op heden in een onbekende particuliere collectie bevindt) wordt geaccentueerd door het bewust niet fixeren van de tekening. Ook deze nieuwe versie is volgens Hendrix niet voor de eeuwigheid. Een tweede werk laat een herinnering zien aan Vincents 1ste atelier in Etten (NBr). Het is een reproductie (in trompe l’oeil) van een prent van De Zaaier van Millet, die Van Gogh in Etten natekende. Tot slot schilderde Hendrix in grijstonen een kopie van ‘De groene papegaai’. Het bedrieglijke van dit werk is dat Van Gogh het schilderde naar een opgezette vogel.
Fotograaf Vik Muniz (Brazilië, 1961) is bekend van voorstellingen waarin hij de westerse kunstgeschiedenis kopieert met gebruik van onwaarschijnlijke materialen zoals papiersnippers, afval of planten. Niet met de bedoeling om de beschouwer te misleiden, maar om aan te zetten tot reflectie over de mate waarin het beeld betrouwbaar is. Door middel van zijn foto’s dwingt hij ons het proces van zien en waarnemen te ervaren.
“Ik wil de slechtst mogelijk illusies maken die toch nog de ogen van de gemiddelde persoon kunnen overtuigen … Illusies zo slecht als die van mij maken mensen bewust van de bedrieglijkheid van visuele informatie en van het plezier dat hieruit geput kan worden. Deze illusies zijn gemaakt om de architectuur van ons concept van waarheid te ontmantelen. Daardoor zijn ze meta-illusies”.
Hiermee vat Muniz treffend de opzet en intentie van de expositie ‘Naar Van Gogh’ samen. Twee grote fotoprints van hem worden geëxposeerd: Irissen en Vaas met zonnebloemen.
Vik Muniz – Van Gogh in dahlia’s
Zundert is bekend vanwege het jaarlijkse dahliacorso. Aan Studio Vik Muniz is gevraagd om speciaal in Zundert tijdens het corso in september 2018 een nieuw werk naar Van Gogh te vervaardigen uit dahlia’s. Dit zal plaatsvinden in de tuin van het Van GoghHuis, waar een veld beschikbaar is van circa 10 x 20 meter. Voor de uitvoering van het kunstwerk wordt een beroep gedaan op het enthousiaste team van vrijwilligers van het Van GoghHuis. Hieronder zijn ervaren corsobouwers. De performance van Vik Muniz voegt een extra activiteit toe aan de tentoonstelling. Bezoekers kunnen vooraf de totstandkoming volgen en tijdens het corso het dahliatableau bekijken vanaf de speciale (projectie)toren die in de Van Goghtuin wordt gebouwd. Het werk blijft liggen van 1 tot en met 16 september. De resultaten van dit project (fotoprints) zullen daarna worden toegevoegd aan de expositie.
